Tiyatro Tarihi
Hukuki ve askerlik alanında yenilikler Tanzimat’la başlamıştır. Cumhuriyetle beraber diğer alanlara da sıçramıştır.
1961 anayasasında Rönesans denilecek kararla özel tiyatrolar kurumsallaşmıştır.
1982’den sonra özel tiyatrolar yönetmeliğinin çıkmasıyla kaynak aktarılmıştır.
Ahmet Vefik Paşa ilk çevirileri yapmıştır. Moliere’den beş tiyatroyu sahneye uyarlamıştır…
Tiyatronun ruhu vardır. İnsanlarla iletişim halindesinizdir. Yüz yüze yapıldığı için üretkendir. Ulusal tiyatrolar için, ulusal yazarların olması gerekir. Yoksa kendi tiyatronuzu yapamazsınız.
Günümüzde yazan çok, ama gerçek oyun yazarı yoktur. Lüküs Hayat, Hisseli Harikalar Kumpanyası,
Hamlet gibi eserleri neden yazamıyoruz?…
Muhsin Ertuğrul
Ertuğrul Muhsin olarak başlamış, sonradan Muhsin Ertuğrul olmuştur.
Darülbedayi’nin sınavlarını kazanmış, Fransa, Rusya, Almanya, Amerika, İsveç gibi ülkelere gitmiştir. Burada tiyatro oyunlarını izlemiştir. William Shakespeare ve Hamlet’i o getirmiştir ülkemize.
Rus Çarı Korkunç İvan’ın anlatıldığı iki bölümden oluşan; Korkunç İvan’ın Ölümü gibi filmleri yöneten Sergey Eisenstein gibi kaliteli bir yönetmenle çalışmıştır.
Amerika’da Hollywood’’u izlemiş, Charlie Chaplin’le tanışmıştır…
Atamyan ve Papazyan arkadaşlarıydı. Vahram Papazyan, kariyerinde ona yardımcı olmuştur.
Reşat Rıdvan’ın yanında çalışması ona çok şey katmıştır.
Ankara Devlet Tiyatrosu’nda genel müdürlük yapmıştır. Tiyatro eleştirileri dersleri vermiştir.
İstanbul Tiyatroları, genel sanat yönetmenliği yapmıştır.
Onun sayesinde 1960’dan sonra tiyatro altın çağını yaşamıştır. Kadıköy Tiyatrosu yine bu yıl açılmıştır; 1960’da. Rumelihisarı gösterilerinde üç binden, yüz bine ulaşmıştır seyirci sayısı.
Küçük Tiyatro’yu kurmuş. Büyük Tiyatro’yu oynanır hale getirmiştir.
Güllü Agop ve Gedik Paşa Tiyatrosu o dönemdeki en meşhur tiyatrolardı. İsmail Dümbüllü, Avni Dilligil, Ulvi Uraz, İsmet Küntay bu dönemde en çok konuşulan isimlerdi. Lüküs Hayat, Hisseli Harikalar Kumpanyası en beğenilen oyunlardı.
Daha sonra; Muammer Karaca, Haldun Taner, Üsküdar Musahipzade Celal Sahnesi gibi sahneler açılmış, tiyatrolar yaygınlaşmıştır.
Çolpan İlhan, Cahit Irgat, Haldun Dormen, Yıldız Kenter, Müşfik Kenter gibi isimler daha rahat çalışma imkanı bulmuştur.
Şark batağından kurtulmaya çalışan tiyatroya, adını altın harflerle yazdıran anıtsal bir adamdır Muhsin Ertuğrul.
Tiyatroya yenilik katan isimdir. Yenilikçi bir aileden gelen Ertuğrul yetmiş yılını tiyatroya adamıştır. ‘Tiyatro halkın ayağına gitmeli’ fikrini savunmuştur. Devletçi bir bakış açısı vardır. Bu anlamda tiyatroyu kuran ve kurumsal hale getiren kişidir.
Modernleşme, çağdaşlaşmada öncülük yapmıştır. Halklaşma sürecini hızlandırmıştır. Bu anlamda Muhsin Bey önemli bir karakterdir.
Muhsin Ertuğrul ‘Perdeci’ oyunuyla tanınır. Bu yüzden 29 Nisan 1979’da vefat edinceye kadar imzasını ‘Perdeci’ diye atmıştır.
Bir süre Vakit Gazetesi’nde yazmıştır. Bunun yanında Darülbedayi’de yazdığı yazılar, Tuncay Birkan tarafından derlenip, Moskova Notları başlığı altında yayınlanmıştır.
Muhsin Ertuğrul yozlaşmaya karşı durmuştur. Toplumu aydınlatmaya çalışmıştır.
Zaten tiyatronun görevi de toplumu aydınlatmak değil midir?
Yerel Tiyatrolar
Müziklerini Cemal Reşit Rey’in bestelediği, Türk tiyatrosunun yaşayan efsanesi Haldun Dormen’in yönettiği bir Türk müzikal klasiği Lüküs Hayat’ı Kâğıthane’deki Sadabad Sahnesi’nde izlemiştim. Zihni Göktay’ın güçlü oyunculuğuyla…
Kenterler Tiyatrosu’nda Kraliçe Lir’i İzlemiştim. O yaşında amuda kalkarak bize korku dolu anlar yaşatmıştı Yıldız Kenter. Çıkışta kendisiyle sohbet etme fırsatı bulmuştum. Bu Yıldız Kenter’i son görüşüm oldu…
Yıldız Kenter, oyunculuk kariyerinde yüzün üzerinde oyun ve filmde rol almıştır.
Ankara Devlet Tiyatrosu’nda Shakespeare’nin Onikinci Gece oyununda ilk başrolünü oynamıştır.
1949’da Antigone’yi sahnede canlandırmıştır.
Şükran Güngör’le birlikte Kenter Tiyatrosu ve Kent Oyuncuları kurmuştur.
Ağaçlar Ayakta Ölür ve Beyaz Melek filmiyle oyunculuğunu biz kez daha ispatlamıştır.
1981 yılında “devlet sanatçısı” unvanını almıştır…
Bertolt Brecht
Alman oyun yazarı, tiyatro yönetmeni, büyük kuramcı Bertolt Brecht’in, Okumuş Bir İşçi Soruyor, Meçhul Askerin Mezarı, gibi oyunlarını daha önce okumuştum. Ustalığına hayran kalmıştım…
“Diyalektik Tiyatro”’nun kurucusu Brecht’in, yaklaşık elli tane daha oyunu vardı…
“Sezuan’ın İyi İnsanı”nı Ahmet Mithat Paşa sahnesinde izlemiştim. Oyunda: İyi ile kötü, yoksulla burjuva, çözümle çözümsüzlük, yanyanaydı. Tıpkı hayat gibi. Ama bunu net çizgilerle sınırlamıyordu, izleyiciye bırakıyordu sonucu. “Düşünün! Siz bulun!” diyordu, Brecht…
Bertolt Brecht’in yazarlığının başarısı da buradan geliyor olsa gerek!…
Yerel Oyunlar
Notre-Dame’ın Kamburu, Cahide, D–21 Deniz’e Mektup, son dönemlerdeki güncel oyunlardan bazılarıydı.
Memleketimden İnsan Manzaraları, CKM’de oynanmıştı.
Yine Rutkay Aziz’in rol aldığı, George Oliwer’un 1984’ü de CKM’de oynanan başka bir oyundu.
Rutkay Aziz
Oyuncu, tiyatrocu, yönetmen. Sanat yönetmenliğinin yanında gazetecilik fakültesini bitirmiştir.
Daha lise yıllarında Muhsin Ertuğrul yönetimindeki LCC (Language and Culture Center) Tiyatro Okulu’nda oyunculuğa başlamıştır.
Ankara Sanat Tiyatrosu’nda çalışmalarına devam etmiştir. 1974’de Maksim Gorki’nin Ana oyunu, Ankara Sanat Tiyatrosu’nda ayakta alkışlanmıştır.
Pazar günleri 13.30’da sadece işçilere oynanıyordu Ana. Sloganlarla bölünen oyunu, halk ayakta alkışlamıştır.
Yer Demir Gök Bakır, filmiyle sinemaya başlamıştır Rutkay Aziz.
Gizli Yüz, gerek Ömer Kavur filmi olması, gerekse Zuhal Olcay gibi başarılı bir karakterin dâhil olmasından dolayı, başarılı bir filmdi. Alanyurt Oteli, Ömer Kavur’un başka bir başarılı filmiydi.
Kurtuluş ve Cumhuriyet, filminde Mustafa Kemal Atatürk, rolünü oynamıştır Rutkay Aziz. Bu anlamda, Ziya Öztan’ın yönettiği çalışmalar da başarılıdır.
Rutkay Aziz, Sis filmi ve Evler Evler, adlı oyunuyla, en iyi erkek oyuncu ödülünü almıştır.
Altın Koza Film Festivali’nde ‘Yaşam Boyu Onur Ödülü’ne layık görülmüştür…
Daha nice başarılı yapıtlara imza atması dileğiyle…
Dünya Tiyatrolar Günü
27 Mart Dünya Tiyatrolar Gününüz kutlu olsun!…
Perdelerinizin hiç kapanmaması dileğiyle!…
Unutmayın!… Tiyatro yaşamın aynasıdır!…
Neslihan Minel
